รายแรกคือ “ภาษิต” เป็นผลงานวิจัยด้านเทคโนโลยีสารสนเทศในรูปของเว็บไซต์ของศูนย์คอมพิวเตอร์แห่งชาติ (เนคเทค) และพันธมิตร ครั้งหนึ่งเคยเปิดให้สมัครสมาชิกและใช้งานได้ แต่ตอนนี้คาดว่ากำลังปรับปรุงระบบอยู่จึงทำให้ไม่สามารถเปิดให้บริการได้ (เมื่อสมัครไปแล้ว ไม่มีการส่งรหัสผ่านกลับมา จึงทำให้เข้าเว็บไปใช้งานไม่ได้) อย่างไรก็ดี เมื่อ 4 ปีก่อนผู้เขียนได้ลองใช้งานการแปลประโยคของ “ภาษิต” ซึ่งมีทั้งการแปลประโยค และแปลทั้งเว็บไซต์ถือว่าทำได้ดีในระดับหนึ่ง แต่ถ้าจะถึงขั้นนำไปใช้งานเชิงธุรกิจ หรือ ทำการบ้านส่งอาจารย์ก็จะต้อง "เกลา" กันอีกยกใหญ่
รายที่ 2 คือ Thai2English ที่มีการพัฒนาต่อยอดจากทรัพยากรของโครงการแปลภาษาของเนคเทค แต่ผลลัพธ์ที่ได้ก็ยังห่างมาตรฐานในการทำความเข้าใจอยู่ดี เพราะการแปลนั้นจะเป็นการแปลที่ละคำ โดยอาศัยดิกชันนารีเข้ามาช่วย และถ้าหากเป็นโปรแกรมแปลภาษา ที่จะต้องติดตั้งลงที่เครื่องก็มีผู้ให้บริการอยู่หลายราย ซึ่งจะไม่สะดวกตรงที่ต้องลงโปรแกรม และส่วนใหญ่จะต้องเสียค่าใช้จ่าย ประมาณ 300-500 บาท และมักจะจำกัดให้ใช้ได้กับคอมพิวเตอร์เพียงเครื่องเดียว ถึงตอนนี้ คุณอาจจะสามารถสังเกตได้แล้วว่า แม้กระทั่งเว็บไซต์ระดับโลกอย่างกูเกิล ยังไม่สามารถพัฒนาระบบการแปลภาษาอื่นเป็นภาษาไทยได้เลย! ถือเป็นโจทย์ที่น่าคิดสำหรับทีมพัฒนาโปรแกรมแปลภาษาของไทย และหวังว่าจะประสบความสำเร็จในเร็วๆ นี้ อย่าลืมวลีที่สร้างแรงบันดาลใจที่ว่า "คนไทย ถ้าตั้งใจจะทำอะไร ก็ไม่แพ้ชาติใดในโลก!"
